Ceviz hakkında kıssadan hisse...

Ceviz hakkında

Kaynak: Wikipedia, ksu.edu.tr

Ceviz (Juglans regia L.), botanikte Dicotiledoneae sınıfı Juglandales takımı, Juglandaceae familyası ve Juglans cinsinde yer alır. Juglans cinsi içerisinde günümüzde özellikleri belirlenen 18 türden en önemlisi ve üstün meyve kalitesi ile ceviz denildiğinde ilk akla gelen, “Anadolu cevizi”, “İran cevizi” ve “İngiliz cevizi” olarak da adlandırılan J. regia’ dır.

Yabani formdaki ceviz türleri dünyanın birçok yerinde yayılma alanı bulmuştur. Ancak, cevizin anavatanı, bazılarına göre İran’ın Ghilan bölgesi, bazılarına göre ise Çin’dir. Bunlara karşılık daha büyük bir çoğunluk ise cevizin anavatanı olarak çok daha geniş bir alanı göstermektedirler. Bunu savunan gruba göre ceviz Karpat dağlarından Türkiye, Irak, İran, Afganistan, Güney Rusya, Hindistan, Mançurya ve Kore’ ye kadar uzanan geniş bir bölgenin doğal bitkisidir.

Boyu 25 m kadar yükselen, daha yapraklanmadan, Mayıs’ ta çiçeklenen, meyveleri kalın ve yeşil kabuk içinde olan, taze yaprakları Haziran’ da, kolayca delinebilecek durumdaki meyveleri Haziran ortasında ve olgunları ise Eylül’de toplanan ve kışın yaprak döken gösterişli bir ağaçtır. 

Ceviz ağacı, Kuzey doğu ve doğu Anadolu’ da yabani olarak yetiştiği gibi, bahçelerde de yetiştirilmektedir. Yaprakları tanen, eterli uçucu yağ, juglan (mantar hastalıklarına karşı etkili), C vitamini ve flavonlar içermektedir.

Ceviz çeşitleri

Kaynak: Ceviz yetiştiriciliği

Yaklaşık 15 ceviz türü bulunmaktadır. Cevizlerin en yaygın iki ana türü, tohumları için yetiştirilmektedir ve bu cevizler ticari anlamda en çok gelir sağlanan ürünlerdir. İngiliz cevizi olarak adlandırılan J. Regia cevizleri normalde Pers kökenli cevizlerdir.

İkinci önemli tür olan siyah cevizler ise Kuzey Amerika'ya özgüdür. Siyah ceviz oldukça tatlıdır, ancak sert kabuğu ve yetersiz gövde özelliklerinden dolayı ticari olarak J.Regia kadar başarılı değildir. İngiliz cevizine dair pek çok melez tür ticari amaçla geliştirilmiştir.

Diğer türler arasında; J. California (siyah cevizin geliştirilmiş bir türü), J. Cinerea ve Arizona cevizi bulunmaktadır. Fransa'ya özgü olan Franguatte cevizi de son yıllarda eskisi kadar fazla üretilmiyor olmasına rağmen en popüler türlerden bir tanesidir. Arjantin cevizi, Brezilya cevizi, Kaliforniya cevizi, Peru cevizi, Meksika cevizi ve And Dağları cevizi de bilinen diğer ceviz çeşitleridir.

Juglans

Yapraklar büyük (20–45 cm) ile 5-9 geniş yaprakçıklı, saçsız, kenarları tamdır. Odunu serttir. Güneydoğu Avrupa ile Asya.

• Adi ceviz (Juglans regia) (J. duclouxiana, J. fallax, J. orientis) Türkiye.

Rhysocaryon 

Yapraklar büyük (20–50 cm) ile 11-23 ince yaprakçıklı, ince tüylü, kenarı dişlidir. Odunu serttir. Kuzey Amerika, Güney Amerika.

• Arjantin cevizi (Juglans australis) (J. boliviana)

• Brezilya cevizi (Juglans brasiliensis)

• Kaliforniya cevizi (Juglans californica)

• Hinds cevizi (Juglans hindsii)

• Nuevo Leon cevizi (Juglans hirsuta)

• Jamaika cevizi (Juglans jamaicensis) (J. insularis)

• Arizona cevizi (Juglans major) (J. arizonica, J. elaeopyron, J. torreyi)

• Teksas cevizi (Juglans microcarpa) (J. rupestris)

• Meksika cevizi (Juglans mollis)

• And Dağları cevizi (Juglans neotropica) (J. honorei)

• Kara ceviz (Juglans nigra)

• Juglans olanchana

• Peru cevizi (Juglans peruviana)

• Juglans soratensis

• Guatemala cevizi (Juglans steyermarkii)

• Venezuela cevizi (Juglans venezuelensis)

Seksiyon Cardiocaryon

Yapraklar çok büyük (40–90 cm) ile 11-19 geniş yaprakçıklı, yumuşak tüylü, kenarları dişlidir. Odunu yumuşaktır. Kuzeydoğu Asya, doğu Kuzey Amerika.

• Japon cevizi (Juglans ailantifolia) (J. cordiformis, J. sieboldiana)

• Boz ceviz (Juglans cinerea)

• Çin cevizi veya Mançurya cevizi (Juglans mandschurica) J. cathayensis, J. formosana, J. hopeiensis, J. sten

*Aşılı ceviz fidanları arasında; Chandler, Pedro, Franquette, Fernor, Fernette ithal çeşitler arasındadır. Yerli ceviz fidanları ise Kaplan, Yalova, Kaman, Bayrak, Şebin, Bilecik, Yavuz, Gültekin ve Şen olarak geçmektedir 

Ceviz yetiştiriciliği

Kaynak: Wikipedia, ksu.edu.tr

Meyvecilik kültürü oldukça eski tarihlere uzanan Anadolu, birçok meyve türünde olduğu gibi cevizin de anavatan bölgeleri arasında yer almıştır. Anadolu, günümüze kadar yapılan yetiştiricilik sonucunda, sayıları 4.5 milyonu aşan bir ceviz ağacı varlığına sahip olmuştur.

Her yöresi kıymetli ceviz tiplerine sahip olan ülkemizde bu zengin kaynağın başlıca iki önemli avantajı bulunmaktadır. Birincisi, sahip olduğu 5 milyondan fazla ağaçla elde edilen yaklaşık 120 bin tonluk ceviz üretimi, ülkemizi dünya sıralamasında üçüncü sıraya yerleştirmiştir. Fakat üretilen bu miktarın ancak %1- 2′sinin dış satıma gitmesi ve dolayısıyla ülkemizin dünya ceviz dış satım sıralamasında son sıralarda yer alması da olumsuz bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumun tek nedeni üretimimizin standart çeşitlerle değil de tamamen tohumdan yetişen ağaçlarla yapılması ve hiç bir kültürel uygulamanın yapılmamasıdır.

Tohumdan yetişen her bir ağacın farklı özelliklere sahip olması, dolayısıyla standartlara uygun miktarda ürünün temin edilememesi dış satımımızı zorlaştıran en önemli neden olarak ortaya çıkmaktadır. Anadolu’nun mevcut ceviz varlığının ikinci avantajı ise, çok geniş bir genetik varyasyona sahip olduğundan ıslah çalışmaları için zengin bir kaynak olmasıdır. Bu varyasyon ıslah çalışmalarının uygun yöntemlerle daha kısa bir zamanda başarıya ulaşmasına imkan vermektedir.

Ceviz yetiştiriciliği açısından yıllık toplam en az 500 mm yağış yeterli olmakla birlikte bu yağışın düzenli olması önemlidir. Meyvelerin normal gelişebilmeleri için yazın toprakta yeterli suyun bulunması gerekir. Bunun yanında çiçeklenme dönemindeki yağmurlar ve aşırı rüzgarlar özellikle tozlanma-döllenme bakımından olumsuz bir durum ortaya çıkarabilir.

Ceviz 2- 4 m derinliğe kadar inebilen güçlü bir kök sistemine sahiptir. Bu yüzden toprak derinliğinin az olduğu yerlerde yetiştiricilik bakımından sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Yetiştiricilik bakımından ileride sorunlarla karşılaşmamak için toprak derinliğinin en az 2 m olması ve toprağın geçirgen olması gerekir.

Toprak pH sı 6- 7 dolayında olmalı ve toprakta alkalilik ve tuz sorunu bulunmamalıdır. Toprak iyi drenajlı, geçirgen, organik maddece zengin ve havadar olmalıdır. Toprağın su tutma kapasitesinin yüksek olması ceviz yetiştiriciliği açısından önemlidir. Ancak ceviz toprak bakımından çok seçici bir meyve türü de değildir.

*Bizim bahçemizde pH değeri 8 civarında, tuz oranı düşük, kireç oranı ise yüksek seviyede ölçülmüştür. 

Kireçli topraklarda bozulmuş beslenme belirtileri kloroz ve bodur büyümedir. Ca ve Mg fosfatlarda bağlanır, Demir (Fe), Çinko(Zn), Mangan(Mn) ve Bakır(Cu) eksiklikleri, yüksek CaCO3 değerine sahip olan topraklarda yaygındır. Kireçli topraklarda düzenli sulama, bant usulü P lu gübreleme, Azot uçmasına karşı suyla yada gömerek gübreyi verme,  normal seviyelerin üzerinde K ve Mg gübresi  verilmesi Çinko ve MN eksikliklerinin yapraktan uygulanması ve organik maddece toprağımızı desteklersek, bize verim almada çok sıkıntı çıkarmayacaktır.

Cevizlerde erkek ve dişi çiçeklerin farklı zamanlarda olgun hale gelme durumu (dichogamy) yaygındır. Bu durumda erkek ve dişi çiçekleri aynı zamanda olgunlaşan homogam tip ve çeşitler yanında erkek çiçekleri önce olgunlaşan (protandry) ve dişi çiçekleri önce olgunlaşan (protogyny) çeşitler bulunmaktadır. Bundan dolayı ceviz bahçesi kurarken mutlaka ya erkek ve dişi çiçekleri aynı zamanda olgunlaşan (homogamy) bir çeşit yada erkek ve dişi çiçeklerinin olgunlaşması aynı döneme gelen birden fazla çeşit ile karışık bir dikim tercih edilmelidir.

*Ceviz fidanı seçiminde bölgenizin rakımı da önemlidir. Deniz seviyesinden 800m yüksekliğe kadar Chandler ve Franquette fidanlarını rahatlıkla değerlendirebilirsiniz. 

*Biz bahçemizde Chandler ve Franquette cins fidanları tercih ettik. 

Dikim aralıkları ekolojik ve bakım koşullarına göre değişirse de cevizlerde en ideal dikim aralıkları; 12 x 12 m, 10 x 10 m, 10 x 8 m veya 8 x 8 m’di

*Biz bahçemizde 4x8 dikim tercih ettik. 

Ceviz ağaçları iri yapılı ve yaygın dallanma gösterdikleri için geniş bir yaprak yüzeyine sahiptirler. Bu nedenle terleme ile su kaybı fazla olan cevizlere yeterli suyun sağlanması çok önem kazanmaktadır.

Cevizler için ilkbaharda gelişme, meyvelerin büyüme ve iç doldurma dönemlerindeki su gereksiniminin karşılanması çok önemlidir. Bu dönemlerdeki susuzluk durumları büyüme ve gelişmeyi yavaşlatacağı gibi meyvelerin içlerini yeterince dolduramamalarına neden olacağı için kalite ve verim düşüklükleri meydana gelir.

Sulamada dikkat edilecek en önemli noktalardan biri de suyun etkili kök düzeyine ulaşmasının sağlanmasıdır. Cevizlerde ilk yıllarda, bölgenin ve su kaynağının durumu da göz önüne alınarak haftada 2 kez sulama yapmak gerekir. Sulama şekli olarak karık sulama, salma, damla ve alttan yağmurlama sulama sistemlerinden birisi tercih edilebilir. Cevizlerin sulanmasında kimyasal atıklar vb zararlı etmenlerle kirlenmemiş olan her türlü su kullanılabilir.

Ceviz Antraknozu Hastalığı (Gnomonia leptostyla)

Hastalık belirtileri ceviz ağaçlarının yaprakçık, meyve, genç sürgün ve yaprak saplarında görülür. Hastalık, özellikle oransal nemin yüksek olduğu yerlerde ve her yükseltide görülür. Daha çok bir yaprak hastalığı olmasına karşın, yeşil meyve kabuğundan meyve içerisine de geçen hastalık meyvelerin zarar görmesine de neden olur. Hastalık, genç yaprakların yaprakçıkları yarı büyüklüğünü geçtikten sonra enfeksiyon yapmakta ve penetrasyon noktasının çevresinde renk açılmalarına neden olmaktadır. Daha sonra bu kısımlar kahverengine dönüşür. Hastalığın etkisiyle yaz ayı ortalarında erken yaprak dökümü başlar, yoğun olduğu yıllarda tüm yapraklar dökülebilir. Özellikle haziran-temmuz aylarındaki yağışlar ve bu dönemdeki gece-gündüz ısı farkı ile oluşan çiğ nedeniyle hastalık hızla yayılmakta ve belirtileri birden artmaktadır. Mücadelesinde bu husus dikkate alınmalıdır. Mücadelesi: Enfeksiyon kaynağı olan yere dökülmüş yapraklar sonbaharda toplanıp yakılmalı veya toprağa gömülmelidir. Budama esnasında bulaşık dallar bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Hastalık görülen bahçelerde, tomurcukların yeni patlamaya başladığı, yaprakların yeni oluştuğu dönemde birinci ilaçlama; yapraklarda yaprakçıkların yarı büyüklüğünü aldığı dönemde ikinci ilaçlama; meyvelerin fındık büyüklüğünü aldığı dönemde üçüncü ilaçlama yapılmalıdır.

* Ceviz yetiştiriciliğinde karşılaştığımız besin elementi noksanlıkları; ÇİNKO NOKSANLIĞI: Yapraklarda küçülme, leke ve kenarlarında dalgalı görünüm. DEMİR NOKSANLIĞI: Yaprak damarları koyuyeşil olmasına karşın yaprak ayası.sararmış (kloroz) durumdadır.MAGNEZYUM NOKSANLIĞI: Orta damar boyunca (V) şeklinde yeşil alana karşın yaprak kenarlarında belirgin sararma ileriki aşamalarda Kahverengine dönüşen kavrulma. BAKIR NOKSANLIĞI: Sürgün uçlarında ölüm, yapraklarda kavrulma ve döküm. Sürgünlerde gelişen küçük koyu kahverengi yaraların sürgün uçlarında ölümler. POTASYUM NOKSANLIĞI: Yaprak kenarlarında soluk ve gri renk yaprak, yaprak altında ortaya çıkmakta ve yapraklar yukarıya doğru kıvrılmaktadır. detli potasyum eksikliğinde yaprak kenarlarında kıvrılma ve kıvrık dokularda kurumuş dokular meydana gelir MANGANEZ NOKSANLIĞI: Yapraklarda damarlar arasında başlayan orta damardan kenara doğru ilerleyen sararma şeklinde görülür.

Ceviz hasadı

Kaynak: Wikipedia, ksu.edu.tr

Cevizlerde hasat elle ve mekanik yolla olmak üzere iki metotla yapılmaktadır. Türkiye’de hasat sırıkla ağacın dövülmesi şeklinde yapılırken ceviz yetiştiriciliğinde söz sahibi ülkelerde mekanik yolla yapılmaktadır. Ağacı dövme şeklinde yapılan hasatta başta bir yıl sonraki yılda ürün verecek dallar olmak üzere önemli zararlanmalar meydana gelebilmektedir.

Mekanik yolla hasat; ağacın ana dallarının yada ağaç gövdesinin değişik sarsıcılar ile sarsmak ve meyvelerin ağaç üzerinden yere düşmesini sağlamak şeklinde yapılmaktadır. Bu amaçla değişik sarsıcılar (Kablolu sarsıcılar-Eksantrik sarsıcılar, Poner hareketli sarsıcılar, Pnömatik sarsıcılar vs.) kullanılmaktadır.

*Hayırlı olması dileğiyle...

Uyarı: Sitemizde yer alan yazı, haber, makale, video, yorum ve tüm tıbbi bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır. Bu bilgiler zamanla geçerliliğini kaybedebilir. Sitede yer alan bu bilgiler hiçbir zaman doktor muayenesinin yerini alamaz, doktor muayenesi ve tedavisi yerine kullanılamaz, kişisel teşhis ve tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilemez. Bitki Ansiklopedisinde ve haberlerde yer alan bilgiler sadece bilgilendirme amaçlıdır, uzmana danışmadan bilinçsiz kullanımda ilaçlarla etkileşime girerek ciddi yan etkiler oluşturabilir, başka bir hastalığı tetikleyebilir veya bir organınıza zarar verebilir. Sağlığınızla ilgili durumlarda lütfen uzman bir doktora danışınız. Sitemiz, uzman bir doktora danışılmadan yapılan herhangi bir uygulamadan doğabilecek zarardan sorumlu tutulamaz. Sitemizi ziyaret eden, yorum yapan ve doktorlara soru gönderen kişiler, bu uyarıları kabul etmiş sayılacaktır.